Czy stres i brak snu mogą wywołać chorobę afektywną dwubiegunową?

Coraz więcej osób zastanawia się, czy nagłe wahania nastroju to choroba afektywna dwubiegunowa, czy skutek innego problemu zdrowotnego. To ważne pytanie, bo przyczyny mogą leżeć poza psychiką, a właściwe leczenie zależy od trafnej diagnozy.

W tekście znajdziesz praktyczny przewodnik, jak wykluczać somatyczne przyczyny zmian nastroju. Dowiesz się, jakie badania warto wykonać, kiedy rozważyć obrazowanie mózgu i jakie leki lub używki mogą imitować objawy dwubiegunowe. To pomoże lepiej przygotować się do wizyty i przyspieszy proces diagnostyczny.

Jak rozpoznać, że objawy mogą mieć przyczynę somatyczną?

Sugerują to nietypowy wiek początku, nagły i gwałtowny przebieg, objawy neurologiczne oraz związek z lekami lub używkami.
Jeśli pierwsze epizody przypominające manię lub depresję pojawiają się po 40. roku życia, warto szerzej szukać przyczyn w ciele. Alarmują też nowe bóle głowy, zaburzenia widzenia, niedowłady, napady drgawkowe, nagłe problemy z pamięcią lub świadomością. Czynnikiem sprawczym mogą być świeżo włączone leki, infekcje, bezsenność, odwodnienie lub substancje psychoaktywne. W chorobie afektywnej dwubiegunowej przyczyny bywają złożone, lecz somatyczne podłoże często daje się wykryć prostymi badaniami.

Jakie badania krwi pomogą różnicować przyczyny zaburzeń nastroju?

Punkt wyjścia stanowi szeroki panel laboratoryjny oceniający krew, gospodarkę hormonalną i metaboliczną.
Najczęściej przydatne są:

• Morfologia z rozmazem.
• Glukoza na czczo i hemoglobina glikowana.
• Elektrolity: sód, potas, wapń, magnez.
• Parametry nerkowe: kreatynina, eGFR.
• Próby wątrobowe: ALT, AST, ALP, GGTP, bilirubina.
• Wskaźniki zapalne: CRP, OB.
• TSH, FT4, rozważ FT3.
• Witamina B12, kwas foliowy, żelazo, ferrytyna.
• Witamina D w razie wskazań.
• Kortyzol poranny z dalszą diagnostyką w razie nieprawidłowości.
• Badanie ogólne moczu.
• Test ciążowy u kobiet w wieku rozrodczym.
• Panel toksykologiczny w moczu przy podejrzeniu używek.
• W razie czynników ryzyka badania w kierunku kiły i HIV.

Czy warto zbadać funkcję tarczycy i nadnerczy przy zmianach nastroju?

Tak, bo zaburzenia tarczycy i nadnerczy często naśladują depresję lub manię.
Niedoczynność tarczycy sprzyja obniżeniu nastroju, spowolnieniu, senności i problemom z koncentracją. Nadczynność może wywołać lęk, pobudzenie, bezsenność i kołatania serca, co bywa mylone z hipomanią. Warto zacząć od TSH i FT4. Nieprawidłowy wynik wymaga pogłębienia diagnostyki i korekty leczenia. Zaburzenia nadnerczy także wpływają na nastrój. Zespół Cushinga wiąże się z drażliwością, bezsennością i wahanianiami nastroju. Niedoczynność kory nadnerczy daje osłabienie, apatię i obniżenie nastroju. Wskazane są pomiary kortyzolu porannego i dalsze testy zgodnie z decyzją lekarza.

Kiedy zlecić neuroobrazowanie mózgu w diagnostyce zmian nastroju?

Gdy występują czerwone flagi neurologiczne, nietypowy wiek początku lub gwałtowna zmiana obrazu klinicznego.
Do pilnych wskazań należą: nowy, silny lub narastający ból głowy, objawy ogniskowe, napady drgawkowe, zaburzenia świadomości, uraz głowy, nagłe pogorszenie funkcji poznawczych lub pierwszy epizod manii po 40. roku życia. Preferowane jest rezonans magnetyczny głowy. Tomografię komputerową rozważa się w trybie nagłym. Dodatkowo pomocne bywa EEG przy podejrzeniu padaczki oraz badania płynu mózgowo-rdzeniowego w kierunku zapalenia mózgu.

Jak leki i używki mogą imitować objawy dwubiegunowe?

Niektóre substancje mogą wywołać objawy manii, hipomanii lub depresji, co myli obraz choroby.
Do leków z ryzykiem należą:

• Glikokortykosteroidy.
• Hormony tarczycy przy nadmiernym dawkowaniu.
• Leki dopaminergiczne stosowane w chorobie Parkinsona.
• Leki przeciwdepresyjne, zwłaszcza przy braku osłony normotymicznej.
• Leki pobudzające, w tym metylfenidat i modafinil.
• Pseudoefedryna i inne leki obkurczające naczynia.
• Izotretynoina u wrażliwych pacjentów.

Używki i czynniki środowiskowe:

• Alkohol, zwłaszcza okresy kaca i odstawienia.
• Amfetamina, kokaina, MDMA i dopalacze.
• Konopie w dużych dawkach i przy częstym używaniu.
• Odstawienie benzodiazepin.
• Przewlekła bezsenność, praca zmianowa i długa deprywacja snu.

Jakie choroby neurologiczne i autoimmunologiczne warto wykluczyć?

Lista obejmuje jednostki, które często dają objawy psychiatryczne, w tym zmiany nastroju.
Warto rozważyć:

• Padaczkę, zwłaszcza płata skroniowego.
• Udar, krwiak podtwardówkowy i następstwa urazów głowy.
• Guzy mózgu i procesy rozrostowe.
• Stwardnienie rozsiane i inne choroby demielinizacyjne.
• Autoimmunologiczne zapalenia mózgu, na przykład przeciwko receptorom NMDA.
• Toczeń rumieniowaty układowy z zajęciem ośrodkowego układu nerwowego.
• Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy oraz encefalopatię związaną z przeciwciałami anty-TPO.
• Chorobę Wilsona u osób młodszych z objawami neuropsychiatrycznymi.
• Porfirię ostrą przerywaną.
• Zakażenia ośrodkowego układu nerwowego, w tym kiłę i HIV.

Jak interpretować wyniki badań i kiedy skierować do specjalisty?

Nieprawidłowości somatyczne leczy się zgodnie z ich źródłem, a jednocześnie ocenia nastrój i bezpieczeństwo pacjenta.
Znaczne zaburzenia elektrolitowe, hiperkalcemia, hiponatremia, ciężkie zaburzenia glikemii lub funkcji nerek i wątroby wymagają pilnego postępowania internistycznego. Odchylenia w TSH i FT4 kierują do diagnostyki endokrynologicznej, podobnie jak nieprawidłowy kortyzol. Dodatni wynik toksykologii przemawia za interwencją w obszarze uzależnień. Pojawienie się objawów psychotycznych, nasilonej manii, prób samobójczych lub głębokiej depresji wymaga pilnej konsultacji psychiatrycznej. Objawy ogniskowe, napady drgawkowe czy cechy procesu organicznego wskazują na konsultację neurologiczną i obrazowanie mózgu. Pierwszy epizod manii zawsze wymaga pełnej oceny lekarskiej i podstawowych badań somatycznych.

Co zabrać na wizytę, aby przyspieszyć diagnostykę zmian nastroju?

Dobrze przygotowany pakiet informacji skraca drogę do rozpoznania przyczyny.
Pomocne będą:

• Lista wszystkich leków i suplementów z dawkami oraz datami rozpoczęcia.
• Wyniki badań krwi, moczu i obrazowania z ostatnich miesięcy.
• Dzienniczek nastroju, snu i aktywności oraz opis największych wahań nastroju.
• Informacje o używkach, dawkach i dacie ostatniego użycia.
• Historia chorób w rodzinie, zwłaszcza zaburzeń nastroju, tarczycy, chorób autoimmunologicznych i neurologicznych.
• Wypisy ze szpitali i wcześniejsze konsultacje.
• Lista pytań do lekarza i istotnych obserwacji z codziennego życia.
• U kobiet dane o ciąży, cyklu i antykoncepcji.
• Osoba bliska, która zna przebieg objawów i może uzupełnić wywiad.

Wykluczanie somatycznych przyczyn daje szansę na szybkie i trafne leczenie. Choroba afektywna dwubiegunowa przyczyny może mieć złożone, ale systematyczna diagnostyka porządkuje kolejne kroki i poprawia rokowanie.

Umów konsultację z lekarzem psychiatrą lub lekarzem rodzinnym, aby zaplanować potrzebne badania i dalsze kroki diagnostyczne.