Jak bezpiecznie testować zwalniaki elektromagnetyczne w strefie ATEX?
Coraz więcej zakładów działa w strefach zagrożonych wybuchem. Testy urządzeń nie mogą spowolnić produkcji, a muszą być bezpieczne. Dotyczy to także elementów hamulcowych. Zwalniaki elektromagnetyczne pracują blisko źródeł energii i pyłów lub gazów, więc każdy błąd ma znaczenie.
W tym poradniku znajdziesz praktyczny plan testów w strefie ATEX. Krok po kroku przejdziesz od oceny ryzyka, przez przygotowanie układu, po interpretację wyników i rejestr. Treść odnosi się do wymagań ATEX i norm PN-EN, a język pozostaje prosty i użyteczny.
Najpierw oceń strefę, medium i źródła zapłonu, a metodę testu dopasuj do oznaczeń Ex urządzenia i otoczenia.
Ustal klasyfikację strefy i medium. Określ, czy pracujesz w strefie 0, 1, 2 lub 20, 21, 22 i z jaką grupą gazów lub pyłów. Sprawdź oznaczenie Ex zwalniaka elektromagnetycznego oraz jego dokumentację. Zwróć uwagę na kategorię, rodzaj ochrony, klasę temperaturową i dopuszczalny zakres temperatur otoczenia. W analizie ryzyka uwzględnij każdą energię i potencjalne źródła iskrzenia. Wybierz strategię testów. Gdy to możliwe, prowadź próby poza strefą lub z panelem sterowania poza strefą. Odnoś się do wymagań ATEX 2014/34/UE i 1999/92/WE oraz norm PN-EN 60079, PN-EN 60079-14 i PN-EN 60079-17.
Jak wybrać zwalniaki elektromagnetyczne dopuszczone do strefy?
Wybierz model zgodny z dyrektywą ATEX, z właściwym oznaczeniem Ex dla strefy i medium oraz z odpowiednią klasą temperatury.
Dobór zacznij od strefy i kategorii urządzenia. Dla stref 1 i 21 stosuj kategorię 2G lub 2D. Dla stref 2 i 22 kategorię 3G lub 3D. Sprawdź typ ochrony, na przykład „d”, „e”, „tb”, a także szczelność obudowy i przepustów kablowych. Oceń parametry pracy: napięcie zasilania, rodzaj pracy S1 lub S3, skok, siłę oraz zgodność mechanicznego montażu z hamulcem. Zwróć uwagę na klasę temperaturową i maksymalną temperaturę powierzchni. Warto, by zwalniaki elektromagnetyczne, na przykład rodziny DZEM, miały deklarację zgodności, certyfikat Ex i instrukcję producenta. Upewnij się, że akcesoria, jak dławnice i osłony, także mają odpowiednie oznaczenia Ex.
Jak bezpiecznie odłączyć źródła energii i zabezpieczyć układ?
Zastosuj procedurę Lockout-Tagout i rozładuj wszystkie energie, a obszar zabezpiecz przed zapłonem i dostępem osób postronnych.
Przygotuj plan izolacji. Odłącz zasilanie główne w wykonaniu dopuszczonym do strefy i zamknij je kłódką. Zweryfikuj brak napięcia miernikiem dopuszczonym do ATEX. Rozładuj kondensatory i usuń ładunki elektrostatyczne. Zabezpiecz energie mechaniczne i grawitacyjne, podpierając ładunki i blokując ruch hamulców. Opróżnij i odpowietrz linie pneumatyczne i hydrauliczne. Wyznacz strefę pracy, ustaw barierki i kontroluj atmosferę przenośnym detektorem gazów lub pyłów. Stosuj narzędzia nieiskrzące oraz oświetlenie i osprzęt w wykonaniu Ex.
Jak przeprowadzić próbę sterowania i symulację pracy hamulca?
Wykonaj bezpieczny test funkcjonalny, najlepiej bez obciążenia, mierząc czasy zwalniania i powrotu oraz prąd cewki.
Umieść panel sterowania poza strefą lub użyj osprzętu Ex. Zacznij od serii krótkich cykli bez obciążenia. Sprawdź czas od podania zasilania do pełnego zwolnienia hamulca oraz czas powrotu po odcięciu zasilania. Mierz prąd cewki i obserwuj charakterystykę rozruchu. Oceń hałas, drgania i płynność ruchu zwory. Zweryfikuj działanie przy zaniku napięcia. Wykonaj serię cykli zgodnych z S1 lub S3. Kontroluj temperaturę obudowy zwalniaka elektromagnetycznego. Nie przekraczaj wartości wynikających z klasy temperaturowej oznaczenia Ex. Jeśli to bezpieczne, sprawdź zachowanie pod obciążeniem, na przykład przy minimalnym i nominalnym momencie hamulca, po wcześniejszej ocenie ryzyka.
Jak wykrywać usterki zwalniaków elektromagnetycznych podczas testów?
Monitoruj prąd cewki, czasy reakcji i temperaturę, a także nietypowe dźwięki, drgania oraz powtarzalność cykli.
Typowe symptomy to opóźnione zwolnienie, niedociągnięcie skoku, przegrzewanie, spadki siły i niestabilny prąd cewki. Możliwe są też zacięcia zwory i zużycie prowadnic. Pomocne techniki to analiza trendów prądu, rejestracja czasów, termowizja w wykonaniu Ex oraz czujniki skoku. Pomiar rezystancji cewki i izolacji wykonuj poza strefą, zgodnie z instrukcją producenta. Sprawdź zaciski, dławnice, uziemienie i stan przewodów. Oceń luz i nastawy hamulca, bo błędna regulacja często imituje usterkę zwalniaka elektromagnetycznego.
Jak dobierać ochronę osobistą i procedury pracy w strefie?
Dostosuj środki ochrony do medium wybuchowego i zadań, z naciskiem na odzież antystatyczną oraz narzędzia nieiskrzące.
Wybierz odzież i obuwie antystatyczne, rękawice odpowiednie do pracy mechanicznej i elektrycznej oraz okulary ochronne. Zapewnij ochronę słuchu przy testach cyklicznych. W razie potrzeby używaj ochron dróg oddechowych. Korzystaj z latarek i środków łączności dopuszczonych do ATEX. Zaplanuj drogi ewakuacji i komunikację zespołu. Pracuj w dwie osoby przy czynnościach z ryzykiem upadku i w pobliżu suwnic. Nie używaj prywatnych urządzeń elektronicznych bez dopuszczenia Ex.
Jak interpretować wyniki testów zgodnie z normami PN‑EN i ATEX?
Porównuj wyniki z dokumentacją producenta, oznaczeniami Ex i limitami norm oraz z przyjętymi kryteriami z analizy ryzyka.
Czasy reakcji i skok powinny mieścić się w tolerancjach producenta. Prąd cewki i nagrzewanie nie mogą prowadzić do przekroczenia klasy temperaturowej. Dla instalacji odnoś się do PN-EN 60079-14, a dla przeglądów i konserwacji do PN-EN 60079-17. Dla maszyn przydatne są PN-EN 60204-1 oraz PN-EN ISO 13849-1 w zakresie funkcji bezpieczeństwa sterowania. Ustal jasne kryteria zaliczenia próby, w tym zachowanie przy zaniku zasilania i powtarzalność cykli. Każdą niezgodność udokumentuj i zaplanuj działanie korygujące.
Jak prowadzić rejestr testów i jakie dane trzeba zachować?
Prowadź pełny protokół z identyfikacją urządzenia, warunków testu, wyników i decyzji serwisowych, w formie możliwej do audytu.
W rejestrze uwzględnij:
identyfikator maszyny, hamulca i zwalniaka elektromagnetycznego,
oznaczenie Ex urządzenia, strefę, medium, klasę temperaturową,
datę, skład zespołu, uprawnienia i numer zlecenia,
zastosowaną procedurę i środki zabezpieczeń, w tym Lockout-Tagout,
warunki otoczenia i wentylacji, wyniki pomiarów atmosfery,
parametry zasilania, prąd cewki, czasy zwolnienia i powrotu,
temperaturę obudowy i obserwacje akustyczne lub wibracyjne,
regulacje hamulca i ustawienia mechaniczne,
zdjęcia, szkice i numery części użytych do wymiany,
ocenę zgodności z kryteriami oraz decyzję serwisową i termin następnego testu.
Dobrze zaplanowane testy w strefie ATEX chronią ludzi i maszyny, a także skracają przestoje. Zyskujesz pewność, że zwalniaki elektromagnetyczne pracują zgodnie z przeznaczeniem i wymaganiami. Warto przełożyć te zasady na stałą procedurę w zakładzie.
Skontaktuj się, aby dobrać zwalniaki elektromagnetyczne DZEM i przygotować bezpieczny plan testów dopasowany do Twojej strefy ATEX.
